ANTİK MISIR'DA TIP

 

ESKİ MISIR HAKKINDA

   Eski Mısır ya da Antik Mısır, medeniyetlerin temelini oluşturan en büyük etken devletlerden biridir. İnsanlığa kattığı önemli buluşlar, mühendislik harikaları gibi şeylerin altına büyük imzalar atmış bir medeniyettir. Nil Nehri Havzası’nda kurulmuş olan bu medeniyet Nil’in yükselip alçalmasıyla kendi planlarını dizmişlerdir. Astronomiye büyük öndem vermişlerdir ve Nil’in hareketlerine göre Güneş Takvimi’ni icat etmişlerdir.

   Antik Mısır medeniyeti bulunduğu coğrafi konumdan dolayı diğer milletlerden uzak kalmış ve onlar ile iletişim haline geçememiştir. Bu şekilde kendi içlerinde çok daha gelişmişlerdir. Mısırlılar mühendislikte geliştiğini söylemiştik. Bunun yanında mimarlıkları ile de ün salmışlardır. Bunun en büyük kanıtı ise “Mısır Piramitleri” dir. Günümüzde bile hala nasıl yapıldığının tartışıldığı bu mimari eserler gizemini hala korumakta.

   Mimari yetenekleri gibi birde Antik Mısırlıların tıp alanında çok büyük bir ilerleme kaydettikleri arkeolojik keşiflerde görülmüştür. Diş telleri, anestezi, mumyalama gibi işlemler bunlara örnek gösterilebilir. Aşağıda ki başlıklarda bu konuyu genişçe ele alacağız.

 

ESKİ MISIR’DA TIP

   Kuzey Afrika’da Nil Nehri çevresinde yerleşmiş olan Antik Mısır uygarlığı Astronomi, Matematik, Tıp, Geometri gibi bilimlerle uğraşmıştır. Ancak Antik Mezopotamya uygarlıklarında da görüldüğü gibi Antik Mısır’da da bu uğraşlar bilimsel bir metodoloji çerçevesinde salt bilme ve anlama arzusuna dayalı olarak değil, mistik ve dini içerikli bir araştırma süreci olarak faaliyet görmüştü. Mısır'da tıp ilmini ortaya çıkaranlar gene rahiplerdir. Çünkü ilahlardan çare uman hastalar, mabetlerde rahiplerin tedavisine muhtaç olmuşlardır. Bunu meslek edinenler de olmuş ve bunlar sarayda önemli yer işgal etmişlerdir.

   Mısırlılar doktorluğa çok önem vermişler ve önemli doktorlar yetiştirmişlerdir. Doktorlar devlet memurları oldukları için muayeneler ücretsiz olarak yapılmaktaydı. Doktor yetiştirmek için özel okullar açmışlardır. Antik Çağda Mısırlıları diğer Babil, Sümer, Akad gibi uygarlıklardan ayıran en önemli özellik onların tıp biliminde geldikleri noktanın diğerlerinden çok daha ileri olmasıydı. Mısırlılar astronomi ve matematik gibi bilimlerle de ilgilenmişlerdir. Ancak bu konularda Sümer ve Babil gibi uygarlıkların gerisinde kalmışlardır. Antik Mısır tıbbı, tıp tarihini anlamamız açısından oldukça önemlidir.

Antik Mısır’daki tıbbın tarihini öğrenmemiz için şu papirüsler bize bilgi vermektedir:

-Ramesseum Papirüsü: M.Ö 2000’ler

-Edwin Smith Cerrahi: Pairüsü: M.Ö 1600’ler

-Ebers Papirüsü: M.Ö 1500’ler

-Hearts Papirüsü: M.Ö 1500’ler

-Kahun Papirüsü: Kadın hastalıkları ve veterinerlik hakkında 2 adetten oluşan papirüstür.

-Karlsberg Papirüsü: Göz hastalıkları ve doğumla ilgili papirüs.

 

MISIR MİTOLOJİSİ’NDE TIBBIN YERİ

   Şahin ile sembolize edilen Horus, sağlık ve güneş tanrısıydı. Cüce olarak sembolize edilen Bes’ in doğumu kolaylaştırıcı güçleri olduğuna inanılmaktaydı. Söz konusu tanrıların yanı sıra Mısır’da tıbbın baş tanrısı olarak İmhotep kabul edilir. İmhotep, Antik Mısır’dan günümüze ulaşan tıpla ilgili yukarıda belirtilen papirüslerden daha eski bir tarihte yaşamıştır. M.Ö 2980’de Kral Zoser’in veziri, sarayın baş mimarı ve baş rahibiydi. Eski İmparatorlukta tıp ile ilgili bilgi veren kaynaklarda İmhotep’in hekimlik yaptığı hakkında bilgiler bulunmaz iken Mısır toplumu tarafından çok sevilmesi neticesinde Yeni İmparatorluk döneminde zamanla yüceltilmiş ve Yunan tıp tanrısı Asklepios ile özdeşleştirilmiştir. Grek ve Roma dönemlerinde İmhotep kültü iyice yaygınlaştı. Nil Nehrindeki Philaia adasında bulunan tapınaklara hastalar şifa bulmak amacıyla gelip İmhotep’e dua etmişlerdir.

 

İLAÇ YAPIMINDA KULLANILAN KİMYASALLAR

   Her türlü bitkiler ve ağaçlar. Bunlar en basit otlardan en büyük ağaçlara kadar sayılabilmektedir. Madeni cinsten olanlar, deniz tuzundan her türlü maden ve taşlar. Mesela metinlerde Memfis taşının bazı özellikleri olduğu yazılmış ve vücutta hasta bir kısma konulduğu zaman ağrı hissettirmeden cerrahi bir ameliyatın kolaylıkla yapıldığı kaydedilmiştir. Hayvanların bazı organları, çiğ et halinde veya taze kurutulmuş, kanları da ilaç olarak kullanılmıştır. Mesela kertenkele kanı, domuzun dişleri ve kulakları, kaplumbağa beyni, loğusa kadınının sütü en ilginç olanlarıdır.

 

TEDAVİLER

   Eski Mısır halkının hastalıklarıyla, şimdi Mısır'da yaşayan insanların hastalıklarıyla hemen hemen benzemektedir. Papirüslerdeki yazilara ve mumyaların incelenmesinden çıkan neticelere göre; göz hastalıklari, kemik veremi, çocuk felci, anemi, çiçek, romatizma, apandisit, mide, karın ve mesane hastalıkları, bacaklarda varis, ülser ve çıbanlar, Nil çıbanı ve sara nöbetleri, diş çürümeleri ve daha bir çok hastalıklara Eski Mısırlılar maruz kalıyorlardı.Diş hastalıkları, en eski mumyalar üzerinde tespit edilmektedir. Ancak daha sonraki devirlere ait olanlarında tedavinin daha çok tatbik edildiği görülmektedir. Bu da tıbbın ilerlediğini gösterir.Bütün bu saydığımız hastalıklar ve yaralar, tıbbi metinler olan papirüslerde yazılmiştır. Mesela Smith Papirüsü'nde bir hastalık için şöyle bir metot kullanılmaktadır:İlkönce, teşhise göre hastalığın genel adı ve bu hastalık için yapılacak işler. İkinci olarak, tıbbi inceleme. Burada daima aynı formülle başlanmaktadır. "Eğer şöyle bir hastalığı olan adamı tetkik edersen...." bu kısımda hastalığın gösterdiği bütün arızalar sıralanmaktadır. Üçüncüde, teshis, hastalığın adı "Bir hasta ki şu çesit hastalıktan rahatsızdır".    Dördüncü olarak, Pronostik. Burada doktor tarafından üç formül kullanılmaktadır: "Tedavi edebileceğim hastalık. Mücadele edebileceğim hastalık. İyi edilemeyecek hastalık". Beşinci olarak, tedavi meselesine gelmekte ve birtakım açıklamalar ve tavsiyeler sıralanmaktadır. Bu gibi durumlardan dolayi Mısır doktorları pek çok ilaçlar veriyorlardı. Ebers Papirüsü, birçok hastalık durumu için 700 ilaç tavsiye etmektedir. 11. sülaleden bir kraliçenin mezarında bir ilaç kutusu içinde küçük ilaç kaşıkları, kurumuş ilaçlar ve çeşitli bitki kökleri bulunmustur. Ramses'in Hattusil'e yazdığı mektupta, bir doktorla beraber şifalı otlar gönderdiğini bildirmektedir. İlaç yapılan maddeler şunlardır:1- Her türlü bitkiler ve ağaçlar. Bunlar en basit otlardan en büyük ağaçlara kadar sayılabilmektedir. 2- Madeni cinsten olanlar, deniz tuzundan her türlü maden ve taşlar. Mesela metinlerde Memfis taşının bazı özellikleri olduğu yazılmış ve vücutta hasta bir kısma konulduğu zaman ağrı hissettirmeden cerrahi bir ameliyatın kolaylıkla yapıldığı kaydedilmiştir.3- Hayvanların bazı organları, çiğ et halinde veya taze kurutulmuş, kanları da ilaç olarak kullanılmıştır. Mesela kertenkele kanı, domuzun dişleri ve kulakları, kaplumbağa beyni, loğusa kadınının sütü en ilginç olanlarıdır

 

ÖZET

 Özetle söyleyecek olursak Mısır Medeniyeti insanlık tarihine çok büyük katkılar ve izler bırakmıştır. Yaptıkları tedavi yöntemleri ve uyguladıkları kanunlar ile günümüz modern dünyasını bile hala şaşırtmakta. Dünya, Antik Mısır Medeniyeti insanlarına çok şey borçlu. Bu esrtarlı medeniyeti araştırmak ve incelemek çok büyük bir zevk olmakta ve öğrenilen her bilgide çok daha farklı ve şaşırtıcı şeyler öğrenilmektedir.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

KAYNAKÇA

https://www.hurriyet.com.tr/mahmure/eski-misirda-tip-bilimi-34036444

http://eskisehiraktiffelsefe.org/eski-misirda-tip/

https://www.bilimtreni.com/2019/06/12/antik-misirda-tip-bilimi/

Erhan Altunay, Mezopotamya ve Mısır Paganizmi, Destek Yayınları, İstanbul, 2018

Dinler Tarihi Ansiklopedisi “Eski Dinler/ Şamanizm ve Musevilik”, Ansiklopedi Yayınları, 1999, cilt 1

Gönül Yonar, Yaratılış Mitolojileri, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2018