İRAN'IN EFSANEVİ HALK KAHRAMANI "RÜSTEM"

İRAN'IN EFSANEVİ HALK KAHRAMANI

RÜSTEM

 

   İran mitolojisinde, halk destanlarında yer alan efsanevi kahraman. Pehlevi edebiyatında  Rostohm ve Rostethem olarak ta bilinmekte. Lakabı, iri yarı, güçlü ve kuvvetli anlamında ki tehemten sözcüğüyle eş anlamlı olan Rüstem, aslında Reuze ve tehem sözcüklerinden oluşmuş birleşik bir sözcüktür. 

   Adı Avesta’da yer almasa da Rüstem 600 yıl yaşamış, Keykubad, Keykavus ve Keyhüsrev dönemlerinde dünya kahramanı olmuştur. Bu üç hükümdarın döneminde onların dayanağı olmuştur.

   Aslında Zaloğlu Rüstem’in Eşkani ileri gelenlerinden bir kahraman olduğu ve milli destana girmesiyle birlikte kendisine olağanüstü özellikler atfedildiği sanılmaktadır. Rüstem’in efsanevi hayatına ve maceralarına en ayrıntılı ve geniş çerçeveden Firdevsi’nin yazmış olduğu Şahname’de rastlıyoruz.  

   Dünya pehlivanı Rüstem ve onun gibi olan babası Zal’ın, Kabil şahının kızı Rudabe ile evliliğinden dünyaya gelmiştir.  Doğumu oldukça zor olmuştur. Normal bebeklere göre daha iri olduğu için onu anasının karnından Simurg çıkartmıştır. Kısa sürede büyüyüp kaslanmaya başlamış ve yaşından büyüklere kafa tutacak konuma gelmiştir.

   Başarılar ile dolu hayatını Zabülistan (Gazne)’de geçirmiş olan Rüstem, yaşadığı üç hükümdarın döneminde de onların her sıkıntısına koşmuştur.

   Rüstem’in 700 Batman (Türkistan coğrafyasında kullanılan ölçüm birimi) ağırlığında ki gürzü, güçlü kemendi, kaplan postundan yapılmış mızrak işlemez zırhı ve yıldırım hızında koşan atı Rahş ile İran ülkesini her daim kötülüklerden korumuştur.

   Heft-Han’ı (Şahname’de bahsi geçen, Mazenderan’da esir olan Keykavus’u kurtarmaya gelen Rüstem’in yedi konaklı ve her konakta bir dev ile çarpıştığı yer.) geçerek Beyaz Dev ile dövüşmüş, Bijen’i Efrasiyab’ın kuyusundan kurtarmıştır. Yanlışlıkla oğlunun bağrını parçalamış, Efrasiyab’dan, Siyaveş’in intikamını almış ve ömrünün sonlarına doğru şehzade İsfediyar, Goştasp’ın hileleri ile kollarında can vermiştir.

   Rüstem tüm bunlardan sonra üvey kardeşi, Şeğad’ın hileleri ile bir kuyuya düşürülerek atı Rahş ile birlikte öldürülmüştür.

 

 

KAYNAKÇA

-Nimet Yıldırım, Fars Mitolojisi Sözlüğü, Kabalcı Yayınları, İstanbul, 2006, sf.592

-TDV İslam Ansiklopedisi, Zaloğlu Rüstem maddesi

BERAT ÜNAL

19.05.2020

BURSA